De drie basisprincipes voor het bewaren van zaden

Zaden oogsten uit je eigen tuin om in de toekomst te planten is om veel verschillende redenen een goed idee. Een van de meest voor de hand liggende redenen is dat het een economische wijze is om je tuin van jaar tot jaar in stand te houden, zonder daarbij continu nieuwe zaden te moeten kopen. Zaden bewaren en opsparen stelt je in staat om te delen (en om te ruilen) met je vrienden en buren, daarnaast zorgt het er voor dat de genenpool van de planten levend en gezond blijven.

 

Hoe bewaar je zaden

Het proces op zichzelf is niet heel lastig, echter komt er wel meer bij kijken dan dat ik volledig in dit artikel kan uitschrijven. Er bestaan veel verscheidende boeken over dit onderwerk, hoewel je geen uitgebreide opleiding nodig hebt, is het wel van belang om een aantal basisprincipes, een beetje plantkunde en zaad specifieke informatie te leren.

De drie basisprincipes voor het bewaren van zaden

1.      Etiketten en je oogst registreren

Het kweken en bewaren van zaden gebeurd vaak over langere periodes, soms wel meer dan 2 of 3 jaar. Het is daardoor heel gemakkelijk om verschillende details te vergeten zoals waar, wanneer en hoe de zaden geplant waren, en andere detail zoals waar ze oorspronkelijk vandaan kwamen. Noteer in ieder geval de naam van de variant, de afkomst, de oogstdatum en de datum van opslag. Daarnaast is het ook handig om een aantal randzaken te registreren zoals: dagen tot rijpheid, zaaidata en opbrengst

2.      Het schoonmaken, drogen en bewaren van zaden

Zaden zijn er in allerlei soorten en maten, van handelbare zaadjes tot aan stofachtige zaden. Wat je wil bewaren zijn de daadwerkelijk zaadjes, en niet een heleboel takjes, blaadjes en vuil. Het is daarom belangrijk om alle vreemde rommel van de zaden te verwijderen. Zaden die afkomstig zijn uit vruchtvleesachtige vruchten zoals tomaten hebben wat extra werk nodig, echter zijn er een aantal tijdbesparende geheimen voor het schoonmaken van elk type zaad. Daarnaast is het van belang om zaden goed te drogen om te voorkomen dat ze door bijvoorbeeld schimmel bederven. Echter is het al met al een kleine moeite om de zaden op een georganiseerde wijze de winter door te loodsen.

3.      De zuiverheid van het ras beschermen

Wanneer je zaden de komende jaren door wilt gaan kweken, wil je natuurlijk dat de plant alle gewenste eigenschappen van de ouderplanten behouden. Dit vereist een beetje begrip van hoe bestuiving werkt en wat er voor nodig is om te voorkomen dat het genetische materiaal van soortgelijke rassen jouw plant besmet, en daardoor onvoorspelbare resultaten kunnen leveren

 

De materialen die je nodig hebt voor het bewaren van zaden kunnen heel simpen of heel uitgebreid zijn, afhankelijk van jouw behoeftes. Simpele papieren enveloppen zijn misschien wel een de belangrijkste middelen die je kan gebruiken. Je kan deze enveloppen zien als blanco zaadverpakkingen, ideaal om alles te labelen met alle verzamelgegevens die je maar kan wensen. Het is van belang om hierbij uitgebreid te zijn zodat je niks vergeet, vooral als je veel verschillende soorten zaden bewaart.

Als je van plan bent om zaden te bewaren, kan je het beste werken met rassen die open bestoven zijn, in tegenstelling tot hybride rassen. Zaden van hybride rassen worden geproduceerd door het kruisen van stuifmeel van twee verschillende rassen om te kunnen profiteren van de gewenste kenmerken van beide ouderplanten. Echter als je zaden van een hybride variant zou bewaren en planten, is de plant die hieruit voortkomt onvoorspelbaar. Het bewaren van open bestoven zaden zorgt ervoor dat je een voorspelbaar resultaat krijgt.

Lees ook dit artikel om te ontdekken hoe je restjes kan omtoveren in een groente plant

Wat is een bijenstal

 een bijenstal is het stuk land of gebied waar iemand doelbewust een of meerdere bijenkorven plaatst om bijen in te laten leven. Vaak wordt een bijenstal gebouwd om te helpen bij landbouw activiteiten, om honing te verzamelen of zelf allebei. Een bijenstal is een gunstige toevoeging voor de landbouwgrond om de bijenstal heen, doordat het bijen stimuleert om in het gebied te blijven. Op hun buurt helpen bijen met het bestuiven, wat de groei van groenten en fruit verbeterd. Meestal levert een bijen kolonie genoeg bijen om een hectare aan gewassen te bestuiven.

Groenten, fruitbomen en andere planten hebben bestuiving nodig om groenten of fruit te kunnen produceren. Als het stuifmeel niet van de ene plant naar de andere wordt verspreid, dan zal de plant alleen bloemen kunnen produceren. Bijen zijn geweldige insecten die kunnen helpen met het verspreiden van stuifmeel van de ene plant of boom naar de andere terwijl ze hun eigen taak, het verzamelen van nectar volbrengen

In een bijenstal worden vaak meerdere bijenkorven op pallets geplaatst. Speciale geuren worden gebruikt om koningin honingbijen aan te trekken naar de bijenkasten. Terwijl de koningin in de bijenkorf zit, stuurt ze haar werknemers uit om stuifmeel en nectar te verzamelen uit het gebied met bloemen. Het stuifmeel wordt door de bijenkolonie gebruikt als eiwit om ze goed gevoed te houden terwijl ze hun taken uitvoeren. Nadat de werkbijen de verzamelde nectar hebben opgenomen, braken ze die als ware weer uit en slaan ze deze op in de honingraten van de bijenkorf. In het kort is dit hoe honing gemaakt wordt.

Imkers bouwen een bijenstal om de bijen een geschikte plaats te geven om voldoende honing te produceren. Zodra het tijd is om de honing te verzamelen, brengt een imker een kleine hoeveelheid rook in de bijenkast. Dit zorgt ervoor dat dat de bijen gaan slapen. De imker kan op dat moment de bijenkorf in reiken om een aantal honingraten te verwijderen, waarbij hij ervoor zorgt dat er genoeg over blijft voor de bijen om op te eten. Wanneer de honingraten zijn verwijderd en de bijenkorf weer gesloten is, zullen de bijen weer hard aan het werk gaan om de ontbrekende honingraten te vervangen.

Een bijenstal wordt meestal ingericht in een veld bloemen die helpen om kwaliteitshoning te produceren. De beste locatie voor een bijenstal is een veld met klaver, oranjebloesem, heide, bramen, blauwe bessen of boekweit. De bloemen rondom de bijenstal hebben een invloed op de smaak die de honing zal geven. Klaverhoning, die typische heel zoet is, is de meest voorkomende variant honing. Honing gemaakt doormiddel van de nectar van fruitbomen en struiken heeft meestal een fruitige smaak.

De nectar van sommige bloemen is giftig voor mensen. Daarom mag een bijenstal nooit in de buurt van deze bloemen geplaatst worden. Azalea’s, rododendrons en laurier bevatten bijvoorbeeld Grayanotoxine, wat onregelmatige hartritmes, lage bloeddruk, duizeligheid, overgeven en spierverlamming kan veroorzaken. Dankzij een goede plaatsing van bijenstallen is vergiftiging door Grayanotoxine uiterst zeldzaam.

LIJST: Veel voorkomende bijenteelttermen die je moet kennen

Het lijkt wel of elke hobby haar eigen woorden en gezegdes heeft. Het houden van bijen vormt daar zeker geen uitzondering op. Ik herinner me nog dat ik voor eht eerst in aanraking kwam met deze hobby, en mij verteld werd over de  ‘’dames’’. Toen ik hier iets over nadacht kwam ik erachter dat dit mij geheel in de war bracht.

 

Om dit te voorkomen bij nieuwkomers in deze hobby, heb ik deze lijst samengesteld met enkele bijentermen die binnen deze hobby gebruikt wordt. Deze lijst zal niet volledig zijn, maar zal je in ieder geval helpen om goed geïnformeerd over te komen op BIJeenkomsten van een bijenclub, of zelfs om supercool te klinken op een feestje.

 

De uitleg van bijentermen

 

Apis Mellifera

Dit is de wetenschappelijke naam voor onze gele vriendjes, de Europese honingbij. Als mensen over de gehele wereld praten over het houden van bijen, hebben ze het bijna altijd over deze soort. Van tijd tot tijd hoor je ook wel eens over de Apis Cerana, dit is de Aziatische honingbij, een nauwe verwant van de Europese honingbij.

Bijenstal

ook wel bijentuin genoemd, Dit is de term voor de plek waar een imker zijn/haar kolonie of zelfs kolonies houdt. Dit is een algemene term die gebruikt kan worden om een grote verscheidenheid aan plaatsen te beschrijven. Ik kan bijvoorbeeld een bijenstal in mijn achtertuin hebben, waar ik twee kolonies in bijenkasten heb leven. Mijn woning staat op een tiende van een hectare en mijn bijenstal in de achtertuin is een kleine ruimte van ongeveer 1.5 bij 1.5 meter. Een commerciële imker heeft misschien wel een bijenstal met 500 bijenkasten in een landbouwgebied dat honderden of duizenden hectaren bevat.  

Bijenruimte

Niet te verwarren met de menselijke wens van persoonlijke ruimte. Bijenruimte is een term die verwijst naar de ruimte die twee bijen nodig hebben om mekaar vrij te passeren in een bijenkast. De meeste moderne bijenkasten zijn zo gebouwd dat er een bijenruimte is van 0.635 tot 0.925 centimeter aanwezig is. Alle ruimtes in een bijenkast die kleiner zijn dan de bijenruimte, worden door de bijen opgevuld met propolis (zie hieronder), terwijl alle ruimtes die groter zijn dan de bijenruimte worden opgevuld met wasraat.

Broed

Een groot deel van de werkende bijenkorf is bestemd voor het grootbrengen van nieuwe bijen. De koningin legt eitjes in cellen in dit gedeelte van de korf. De eieren komen uit in piepkleine larfjes. Na verloop van tijd worden de larfjes groot genoeg om zich te kunnen verpoppen en uiteindelijk als nieuwe, volwassen honingbijen tevoorschijn komen. Van ei tot pop, zolang als deze jonge bijen zich in een wascel bevinden, noemen we ze broed.

Broedkamer

Het gedeelte van een bijenkorf waar het broed wordt grootgebracht. Deze ruimte heeft ongeveer de grootte en de vorm van een basketbal in het midden van een bijenkorf.

Kolonie

De gehele verzameling van de werkbijen, darren, bijenkoningen en al het broed dat zich in een korf of bijenkast bevind. In veel opzichten zijn honingbijen enkele duizenden individuen die samen een groot organisme vormen, daar staat deze term voor. Als de kolonie, en de gezondheid van het milieu het toelaten, zullen de honingbijen jaar op jaar in dezelfde bijenkorf blijven wonen, waardoor ze een werkelijk uniek, sociaal insect zijn.

Cel

Nee dit is niet zoals bij mensen een gevangenis waar de slechte bijen worden opgesloten. Deze term verwijst naar de individuele, zeshoekige eenheden die samen het gehele wasraat vormen, die bijen van nature in hun nesten bouwen. Een cel is perfect gemaakt van de was die bijen afscheiden uit klieren op hun achterlijf. Tijdens zijn functionele leven kan een cel dienen als een hokje voor verscheidende zaken zoals stuifmeel, nectar, honing of broed.

Dar

Dit is een mannelijke honingbij. Een stuk groter dan de vrouwelijke werkbijen, de dar heeft in het leven een doel, het paren met een maagdelijke koningin. Een dar heeft enorme ogen om hem te helpen met het zien en vangen van een maagdelijke koningen in de vlucht. Een dar heeft ook geen angel. Tijdens de lente- en zomermaanden kunnen kolonies honderden of zelf duizenden darren grootbrengen. Maar zodra de herfst en winter aanbreekt, erkennen de werksters dat er slechts zoveel voedsel beschikbaar is om rond te komen tot de volgende lentebloei. Met zoveel monden om te voeden komen de werksters samen en shoppen alle darren uit de korf. In korte tijd worden alle mannetjes in het nest verbannen en is het een alleen voor meisjes clubje geworden tijdens de winter. Zodra het lente wordt, brengen werksters nieuwe darren groot voor het nieuwe hoogseizoen.

Fundering

Alle goed gebouwde huizen hebben een sterke fundering. Je zou daardoor denken dat we het hebben over de basis waar de bijenkorf op geplaatst staat. Echter in werkelijkheid verwijst deze term naar het materiaal dat een imker aan de bijen geeft om hun wasraat op te bouwen. In de meeste bijenkasten zitten verschillende houten frames. Een imker plaatst meestal een vel fundering, vaak gemaakt van plastic of zuivere bijenwas, in de frames om de bijen zo een plaatst te geven om hun raat te bouwen. Dit zorgt ervoor dat de bijenkorf netjes en opgeruimd is, zodat een imker gemakkelijk de frames kan verwijderen en inspecteren.

Honing

Foeragerende bijen brengen onder andere verse nectar uit bloemen mee terug naar hun kolonie. Nectar zit boordevol koolhydraten en andere voedingstoffen die bijen kunnen consumeren en aan hun broed kunnen voeren. Nectar heeft echter een hoog watergehalte en zal gaan gisten in een warme bijenkorf. Daarom slaan bijen de nectar op in wascellen en drogen ze de nectar uit door met hun vleugels lucht erover te blazen. Uiteindelijk wordt een watergehalte van minder dan 18% bereikt. Op dat moment is het honing geworden, een vloeistof boordevol voedingstoffen wat niet gist of bederft. Perfect dus om te bewaren voor de wintermaanden waarin er geen natuurlijke nectar te vinden is.

Honingmaag

Dit is een speciaal orgaan dat bijen hebben aan het einde van hun slokdarm en dat hun in staat stelt de vruchten van hun foerageerwerk op te slaan. Grote hoeveelheden nectar die tijdens het foerageren zijn verzameld, worden in deze maag bewaard zodat deze naar de bijenkorf kunnen worden gebracht om daar te worden verwerkt.

Ocellus

Een eenvoudig oog, het meervoud is ocelli. Honingbijen hebben 3 ocelli op de bovenkant van hun kop. Deze eenvoudige ogen detecteren licht en stellen honingbijen in staat te navigeren doormiddel van de stand van de zon.

Feromoon

De chemische stof die door de honingbij wordt vrijgegeven, en die een reactie bij andere bijen stimuleert. Een honingbij gebruikt een groot arsenaal aan feromonen om met elkaar te communiceren. Zo waarschuwt het verdedigings feromoon (dat gek genoeg naar banaan ruikt) andere waakbijen voor een potentiële dreiging van de korf en rekruteert ze voor versterking.

Proboscis

Dit is de tong van een bij, de proboscis kan als een soort rietje worden uitgestoken om zo water of nectar uit bloemen op te zuigen.

Propolis

Dit is een hars dat door de honingbij wordt verzameld uit bomen en andere planten. Propolis wordt op verscheidende manieren gebruikt, bijvoorbeeld om de honingraat te verstevigen of om scheurtjes en gaatjes in de bijenkorf af te dichten. Daarnaast heeft propolis natuurlijke antibacteriële eigenschappen, en kan dienen als een beschermend omhulsel van de bijenkorf.

Koninginnengelei

Bijen hebben een gespecialiseerde klier in hun kop, de hypofaryngeale klier. Deze klier stelt ze in staat om nectar en honing om te zetten in een super voedzaam product, koninginnengelei genoemd. Deze koninginnengelei wordt gevoerd aan de jonge werksters, en darren, daarnaast ook in grotere hoeveelheden aan de koninginnen larven.

 

Over welke andere termen zou jij graag nog meer willen weten?